Προϋποθέσεις
Βασική προϋπόθεση για επιλογή τοκετού στο σπίτι είναι η επιθυμία του ζευγαριού. Ωστόσο, η επιθυμία αυτή είναι σημαντικό να συνοδεύεται και από κάποιες άλλες προϋποθέσεις για να θεωρείται ασφαλής επιλογή:
Τελειόμηνη κύηση: ο τοκετός ξεκινά μεταξύ των 37- 41 εβδομάδων.
Αυτόματη έναρξη τοκετού: ο τοκετός ξεκινά και εξελίσσεται χωρίς την χρήση φαρμάκων.
Κεφαλική προβολή: το έμβρυο προβάλλει με το κεφάλι προς τα κάτω.
Ιστορικό κύησης: όλες οι εξετάσεις που έχουν γίνει στην παρούσα κύηση (αιματολογικές εξετάσεις, υπέρηχοι) είναι φυσιολογικές.
Η κύηση να μην είναι πολύδυμη.
Η σύλληψη να μην έχει γίνει με εξωσωματική γονιμοποίηση.
Πολυτοκία.
Να μην υπάρχει ιστορικό προηγούμενης καισαρική τομής.
Να μην υπάρχει ιστορικό αιμορραγίας 3ου σταδίου (αιμορραγία μετά τον τοκετό).
Σε περίπτωση ρήξης αμνιακού υγρού να μην περάσουν πάνω από 24 ώρες από την έναρξη των συστολών.
Παρουσία στρεπτόκοκκου ομάδας Β (group B strep)
Ο χώρος του σπιτιού να πληρεί τους στοιχειώδεις όρους υγιεινής.
Η απόσταση του σπιτιού από το πλησιέστερο μαιευτήριο να μην ξεπερνά τα 30 λεπτά.
Εμπειρία ομάδας που θα αναλάβει τον τοκετό.
Group B Strep
Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Β είναι ένα βακτήριο που δεν βρίσκεται φυσιολογικά στην χλωρίδα του κόλπου. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχει σε αρκετές γυναίκες χωρίς την παρουσία συμπτωμάτων. Υπολογίζεται ότι στην Αγγλία το 10% - 30% των γυναικών έχουν τον στρεπτόκοκκο Β.
Στην διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού συνήθως ο στρεπτόκοκκος δεν προκαλεί προβλήματα. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσει πρόωρη ρήξη αμνιακού υγρού ή πρόωρες συστολές. Όσον αφορά το νεογέννητο, υπάρχει πιθανότητα μόλυνσης από τον στρεπτόκοκκο Β κατά την δίοδο από τον γεννητικό σωλήνα.
Στην Αγγλία από τις γυναίκες που γνωρίζουν ότι έχουν τον στρεπτόκοκκο Β, στο 35% - 50% των νεογνών θα βρεθεί το βακτήριο στο δέρμα τους και μόλις το 0.2% - 0.5% αυτών θα παρουσιάσουν μόλυνση στο αίμα με κίνδυνο για μηνιγγίτιδα ή και νεογνικό θάνατο ( στοιχεία από το Βασιλικό Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων – RCOG ).
Ο κίνδυνος για το νεογνό αυξάνει σε περίπτωση προωρότητας, ρήξης αμνιακού υγρού πριν τις 37 εβδομάδες κύησης, εμπύρετης γυναίκας σε τοκετό, ρήξη υμένων πάνω από 18 ώρες, παρουσία στρεπτόκοκκου και στο ουροποιητικό, ιστορικό προηγούμενου παιδιού με μόλυνση από στρεπτόκοκκο Β.
Ο στρεπτόκοκκος Β ανευρίσκεται με την καλλιέργεια κολπικού υγρού. Σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος στις 36 εβδομάδες, χορηγείται στην διάρκεια του τοκετού αντιβίωση.
Προετοιμασία
Για τον τοκετό στο σπίτι είναι σημαντικό να τηρούνται οι βασικοί κανόνες υγιεινής και το σπίτι να βρίσκεται σε μια κοντινή απόσταση από το πλησιέστερο μαιευτήριο.
Η συμμετοχή σε ομάδα προετοιμασίας συνήθως βοηθά για μια πιο ομαλή πορεία της εγκυμοσύνης και του τοκετού. Εκτός από την ενημέρωση για τα θέματα της εγκυμοσύνης, του τοκετού και της λοχείας, γίνεται και σωματική προετοιμασία με ασκήσεις ενδυνάμωσης και τεχνικών αναπνοής ("Ευτοκία").
Στην διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι σημαντικό να έχει αποφασίσει το ζευγάρι για την ομάδα των μαιών που θα αναλάβει τον τοκετό.
Παρακολούθηση
Πραγματοποιείται μία συνάντηση γνωριμίας και ενημέρωσης με το ζευγάρι που επιθυμεί τοκετό στο σπίτι, ανεξάρτητα από την εβδομάδα κύησης.
Σε επόμενη συνάντηση καταγράφονται τα στοιχεία του ιστορικού της εγκύου και γίνεται ενημέρωση και προγραμματισμός των συναντήσεων και των απαραίτητων εξετάσεων (αιματολογικές, υπέρηχοι). Εφ’ όσον η εγκυμοσύνη προχωρά φυσιολογικά, στις 36 – 37 εβδομάδες κύησης γίνεται επίσκεψη στο σπίτι του ζευγαριού και δίνεται μία λίστα με τα "απαραίτητα" για τον τοκετό στο σπίτι.
Λίστα με ότι χρειάζεστε για τον τοκετό στο σπίτι:
Για την μητέρα
Πετσέτες-σεντόνια
Σουτιέν θηλασμού
Κυλόττες ακράτειας μιας χρήσεως
Υποσέντονα
Νάϋλον
Λάδι για μασάζ (αμυγδαλέλαιο)
Μαγιά μπύρας δισκία
Καρδιολογική εξέταση με διάγνωση
Σάκος με τα προσωπικά αντικείμενα σε περίπτωση μεταφοράς στο νοσοκομείο
Για το μωρό
Ρούχα μωρού (ζιπουνάκια, φόρμες, σεντόνια, κουβέρτες, πετσέτες, κάλτσες)
Μπανάκι
Φυτικό αφρόλουτρο
Αποστειρωμένες γάζες, καθαρό οινόπνευμα
Πάνες
Μωρομάντηλα
Όταν ξεκινήσει ο τοκετός μία από τις μαίες της ομάδας θα βρίσκεται με το ζευγάρι ελέγχοντας ανά διαστήματα την εξέλιξη του τοκετού και τους εμβρυικούς καρδιακούς παλμούς. Καθώς ο τοκετός εξελίσσεται παρευρίσκονται δύο μαίες για την μεγαλύτερη ασφάλεια της και του νεογνού. Παραμένουμε στο σπίτι του ζευγαριού 2 ώρες μετά την γέννηση του νεογνού όπου ελέγχουμε την λεχώνα και το νεογνό.
Όσον αφορά την γυναίκα, ελέγχεται το περίνεο για τυχόν ρήξεις. Συνήθως στον τοκετό στο σπίτι λόγω της προετοιμασίας που γίνεται στο περίνεο (ζεστά επιθέματα, μασάζ, βύθιση στο νερό), οι ρήξεις είναι ελάχιστες και μικρού βαθμού. Ωστόσο, αν υπάρξουν γίνεται συρραφή με ράμματα που απορροφούνται τις επόμενες 10 – 15 ημέρες.
Μετά την αποκόλληση του πλακούντα ελέγχεται η μήτρα και τα λόχεια της γυναίκας. Η μήτρα πρέπει να είναι σκληρή, συνεσπασμένη για να έχουμε φυσιολογική απώλεια αίματος. Σε αντίθετη περίπτωση χορηγούνται μητροσυσπαστικά φάρμακα. (αιμορραγία 3ου σταδίου).
Φροντίδα-κλινική εξέταση λεχώνας-νεογνού
Όσον αφορά το νεογνό, αμέσως μετά την γέννησή του γίνεται η δέρμα με δέρμα επαφή με την μητέρα του και πραγματοποιείται το πρώτο τεστ του νεογνού - Apgar Score, χωρίς να κόβεται άμεσα ο ομφάλιος λώρος. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει ο χρόνος για το νεογνό να προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον πιο ομαλά, ενώ δέχεται τα χάδια των γονιών του. Αφού κοπεί ο ομφάλιος λώρος παραμένει στην αγκαλιά της μαμάς του και πραγματοποιείται ο πρώτος θηλασμός.
Το Apgar score είναι ένας βαθμός που αποδίδεται στο 1ο και 5ο λεπτό μετά την γέννηση του παιδιού, όπου εξετάζονται η αναπνοή, το χρώμα, τα αντανακλαστικά, ο μυϊκός τόνος, το κλάμα.
Αργότερα, κάνουμε μια πλήρη εξέταση του νεογνού.
Ελέγχεται όλο το σώμα του μωρού με προσοχή, εστιάζοντας για σημάδια στο δέρμα, κηλίδες, αιμαγγειώματα, σπίλους. Η παρουσία ενός λευκού λίπους, γνωστού ως σμήγμα είναι φυσιολογικό και συνήθως το επόμενο 24ωρο έχει απορροφηθεί από το δέρμα του νεογνού. Το σμήγμα δεν το καθαρίζουμε στους τοκετούς στο σπίτι καθώς βοηθά στην διατήρηση της θερμότητας του νεογνού και αποτελεί φυσικό φραγμό κατά των μικρομολύνσεων του δέρματος.
Ελέγχεται το σχήμα του κεφαλιού και οι πηγές (τα δυο βαθουλώματα που ψηλαφώνται στο μπροστινό και το οπίσθιο μέρος). Τα περισσότερα νεογνά γεννιούνται με προκεφαλή, ένα ελαφρύ οίδημα (πρήξιμο) των μαλακών μορίων στην κορυφή του κεφαλιού λόγω της πίεσης που δέχτηκαν κατά την κάθοδό τους από τον γεννητικό σωλήνα. Η προκεφαλή δεν προκαλεί καμμία ανησυχία και υποχωρεί στις επόμενες 1 – 2 ημέρες μετά την γέννηση.
Εξετάζονται τα γεννητικά όργανα του παιδιού, ο ομφαλός, ο πρωκτός, η σπονδυλική στήλη, τα ισχία. Τέλος, γίνεται η μέτρηση του βάρους του, του ύψους και της περιμέτρου της κεφαλής.
Όλα τα στοιχεία καταγράφονται στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού.
Στο μαιευτήριο είναι πρακτική ρουτίνας να γίνεται ενστάλλαξη σταγόνων αντιβίωσης στα μάτια του νεογνού και ενδομυϊκή ένεση βιταμίνης K. Στον τοκετό στο σπίτι δεν αποτελεί πρακτική ρουτίνας καθώς υπάρχουν μελέτες που θέτουν ερωτηματικά σχετικά με την αναγκαιότητα αυτών των παρεμβάσεων.
Η ενστάλλαξη των οφθαλμικών σταγόνων γίνεται προληπτικά, ως προστασία σε περίπτωση μόλυνσης των οφθαλμών από παθογόνο μικρόβιο του κόλπου.
Για τις γυναίκες που θα γεννήσουν στο σπίτι, είναι απαραίτητο να γίνει καλλιέργεια κολπικού υγρού στην αρχή της εγκυμοσύνης, η οποία επαναλαμβάνεται στην 36η εβδομάδα κύησης. Όταν η εξέταση δεν δείχνει παθογόνα μικρόβια, τότε δεν είναι απαραίτητη η ενστάλλαξη των οφθαλμικών σταγόνων.
Όσον αφορά την βιταμίνης Κ ή konakion, είναι μια βιταμίνη που είναι απαραίτητη για την σύνθεση πολλών παραγόντων της πήξης του αίματος και πρωτεινών που σχετίζονται με την σύνθεση των οστών.
Τα φυσικά επίπεδα προθρομβίνης σε ένα νεογνό φτάνουν τα φυσιολογικά επίπεδα την 5η – 7η ημέρα της ζωής του, με την μέγιστη τιμή την 8η ημέρα. Τα επίπεδα αυτά είναι απαραίτητα για την σύνθεση στο πεπτικό σύστημα των βακτηρίων που παράγουν την βιταμίνη Κ.
Τα νεογνά, επομένως γεννιούνται με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Κ, με κίνδυνο να εμφανίσουν την λεγόμενη αιμορραγική ασθένεια των νεογνών (Hemorrhagic Disease of the Newborn - HDN). Πρόκειται για ακατάσχετη αιμορραγία στον εγκέφαλο και άλλα όργανα που θέτει σε κίνδυνο την ζωή του νεογνού. Ο κίνδυνος εμφάνισης υπάρχει για τις πρώτες εβδομάδες ζωής. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η HDN είναι μια πολύ σπάνια περίπτωση (1/10.000 γεννήσεις). Ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνει με την παρουσία παραγόντων κινδύνου:
Πρόωρο νεογνό
Χαμηλού βάρους γέννησης νεογνό
Χρήση εμβρυουλκού
Χρήση από την μητέρα αντιβιοτικών, αντιπηκτικών
Γέννηση με καισαρική τομή
Οξύς ή παρατεταμένος τοκετός
Ασθένεια στο συκώτι
Διατροφή με ανεπαρκή έλλειψη βιταμίνης Κ
Αν και από πολλούς θεωρείται απαραίτητη η ένεση της βιταμίνης Κ, είναι σημαντικό να αναφερθούν και οι πιθανοί κίνδυνοι της ένεσης:
Ο πόνος που αισθάνεται το νεογνό με την είσοδο της βελόνας λίγα λεπτά μετά την γέννησή του μπορεί να προκαλέσει ψυχοσυναισθηματικό τραύμα.
Η ένεση μπορεί να περιέχει στοιχεία τοξικά για το ανώριμο ανοσοποιητικό σύστημα του νεογνού.
Κίνδυνος μόλυνσης στο νεογνό.
Παλιότερες έρευνες συσχέτιζαν την χορήγηση βιταμίνης Κ με την εμφάνιση καρκίνου και λευχαιμίας. Οπότε τίθεται το ερώτημα αν τα οφέλη της χορήγησης βιταμίνης Κ υπερβαίνουν τους κινδύνους.
Υπάρχουν μελέτες που συνιστούν η χορήγηση της βιταμίνης Κ να γίνεται μόνο στα μωρά υψηλού κινδύνου.
Η χορήγηση της βιταμίνης Κ γίνεται με δύο τρόπους, με ένεση ενδομυϊκά και χορήγηση από το στόμα. Η από του στόματος χορήγηση είναι ανώδυνη, αλλά ο βαθμός απορρόφησης είναι μικρότερος συγκριτικά με την ενέσιμη χορήγηση. Γι’ αυτό η χορήγηση από το στόμα γίνεται σε τρεις δόσεις.
Το μητρικό γάλα έχει χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Κ και αυτό συνήθως οφείλεται στα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Κ στον οργανισμό της μητέρας. Είναι σημαντικό επομένως, η εγκυμονούσα και θηλάζουσα μητέρα να προσλαμβάνει τροφές που περιέχουν την βιταμίνη, όπως είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, π.χ. λάχανο, κουνουπίδι, σπανάκι, μπρόκολο, μαρούλι, σπαράγγια, λαχανάκια Βρυξελλών, χόρτα αλλά και το ελαιόλαδο, ο φλοιός σιταριού, η βρώμη, τα ρεβύθια, οι ντομάτες, τα αυγά, οι φράουλες, τα φασόλια και το συκώτι. Επειδή η βιταμίνη Κ είναι λιποδιαλυτή βιταμίνη, η απορρόφησή της ενισχύεται από την παρουσία λίπους στην διατροφή.
Η βιταμίνη Κ εκτός του ότι υπάρχει στις τροφές, είναι και ενδογενής, παράγεται δηλαδή από βακτήρια που ζουν στο γαστρεντερικό μας σύστημα. Γι’ αυτόν τον λόγο συνήθως οι ημερήσιες ανάγκες βιταμίνης Κ καλύπτονται με μια ισορροπημένη διατροφή.
Η παρακολούθηση της λεχώνας και του νεογνού συνεχίζεται τις επόμενες ημέρες με κατ’ οίκον επισκέψεις. Στις επισκέψεις αυτές δίνονται οδηγίες για τον θηλασμό και την φροντίδα της λεχώνας και του νεογνού. Επίσης, ελέγχεται το βάρος του νεογνού, ο ίκτερος και γίνεται η απαραίτητη αιμοληψία το 3ο - 5ο 24ωρο ζωής του.
Το Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού υλοποιεί το Πρόγραμμα Προληπτικού Ελέγχου όλων των νεογνών ανεξάρτητα από τον τόπο γέννησης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα αυτό ελέγχονται κάποιες σπάνιες κληρονομικές ασθένειες, που όμως αν δεν διαπιστωθούν εγκαίρως μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας.
Γίνεται, επομένως, λήψη σταγόνων αίματος από την φτέρνα του νεογνού το 3ο - 5ο 24ωρο της ζωής του με σκοπό να ελεγχθούν τυχόν έλλειψη ενζύμου G6PD, η φαινυλκετονουρία, ο συγγενής υποθυρεοειδισμός και η γαλακτοζαιμία. Για την εξέταση αυτή δεν επιβαρύνονται οικονομικά οι γονείς.
Δικαιολογητικά
Δίνεται στους γονείς μία λίστα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης με τα απαραίτητα δικαιολογητικά που πρέπει να έχουν έτοιμα.
Για τη δήλωση γέννησης του μωρού
Αστυνομικές ταυτότητες ζεύγους
Ληξιαρχική πράξη γάμου που να έχει εκδοθεί έως και 6 μήνες πριν τον τοκετό
ΑΦΜ
ΑΜΚΑ
Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης
Για ανύπαντρη μητέρα: Αστυνομική ταυτότητα και πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης.
Μετά την γέννηση του νεογνού οι μαίες που έχουν διεκπεραιώσει τον τοκετό θα ετοιμάσουν την δήλωση γέννησης του παιδιού και την βεβαίωση τοκετού.
Το επίδομα τοκετού στο σπίτι λαμβάνεται με την μέχρι τώρα ισχύουσα νομοθεσία.